Pisma hinduskie poświęcone hatha-jodze zalecają, oprócz asan, inne
jeszcze formy przygotowania, a mianowicie: procesy oczyszczające
(sanskr.: kriya), zamknięcia (sanskr.: bandha) oraz tzw. „pieczęcie” lub
„uszczelnienia” (sanskr.: mudra). Działania te odtruwają i wzmacniają
ciało.
Kriya
Nazwą tą określa się zabiegi oczyszczające ciało fizyczne. Intencją ich
stosowania było głównie usuwanie niedomagań. Hatha-yoga-pradipika
mówi, że są one przeznaczone dla osób „zwiotczałych i flegmatycznych”.
Same asany i ćwiczenia oddechowe mają działanie terapeutyczne,
natomiast kriya to techniki bardziej inwazyjne mogące zakłócić równowagę
zdrowego organizmu, nie powinno się więc ich stosować bez
konsultacji medycznej.
1 Dhauti. Jest to zabieg wewnętrznego masażu i radykalnego oczyszczania
żołądka polegający na wprowadzeniu przez przełyk długiego bawełnianego
bandaża (po uprzednim jego wygotowaniu), którego koniec
pozostawia się na zewnątrz, i wykonaniu odpowiednich ruchów
mięsni brzucha*.
2 Vasti. Płukanie jelit polegające na wciąganiu wody przez odbyt i wykonywaniu
odpowiednich ruchów masujących.
3 Neti. Przepłukiwanie komór nosowych wodą oraz czyszczenie ich z
pomocą nici.
4 Nauli. Masaż pobudzający narządów wewnętrznych polegający na mi
tensywnych ruchach mięśni brzucha. Zabieg ten, w połączeniu z za
mknięciem uddiyana bandha (patrz: s. 92), może być wykonywany wyłącznie
pod kierunkiem guru.
5 Trataka. Wpatrywanie się w wybrany punkt bez mrugania do czasu,!’
gdy oczy zaczynają łzawić.
6 Kapalabhati. Praktyka przygotowawcza do ćwiczeń oddechowych
(pranayama) polegająca na szybkich i krótkich wydechach połączo-J
nych z wciąganiem mięśni brzucha w kierunku kręgosłupa i nagłym’
ich rozluźnianiem powodującym krótki mimowolny wdech. Działanie
mięśni prostych brzucha sprzyja wydłużaniu kręgosłupa lędźwiowego!
i obniżaniu bioder z jednoczesnym rozluźnieniem pasa barkowego, co
powoduje mocne ugruntowanie w pozycji siedzącej. Jest to doskonała
lekcja prawidłowego siedzenia, a zarazem klucz do wszystkich praktykowanych
w jodze sposobów oddychania. Osoby zdrowe bez ortope-j
dycznych wad postawy mogą wykonywać to ćwiczenie, nie powinny
go jednak próbować kobiety w ciąży oraz osoby, u których stwierdzo^
no opuszczenie narządów rodnych. W przypadkach chorób serca
i płuc, nadciśnienia tętniczego oraz chorób oczu konieczne są konsultacje
medyczne.
Metoda
• Siadamy na piętach w pozycji pioruna (patrz: s. 60), ewentualnie w lotosie
(patrz: s. 67) lub półlotosie (patrz: s. 65).
• Bierzemy normalny wdech, rozluźniając nieco mięśnie brzucha.
• Wykonujemy szybki i lekki wydech, energicznie wciągając brzuch
i natychmiast rozluźniamy mięśnie brzucha. Ta ostatnia czynność powoduje
bierny wdech.
• Powtarzamy szybki wydech z wciągnięciem brzucha i rozluźnieniem.
Po dobrym opanowaniu tych ruchów i wytrenowaniu mięsni brzucha
w szybkich skurczach i rozluźnieniach staje się możliwe wykonanie do
60 szybkich wydechów w jednej ciągłej serii, mniej więcej w odstępach
jednosekundowych.
• Ostatniemu wydechowi towarzyszy głębokie wciągnięcie brzucha, po
którym powoli rozluźniamy mięśnie, wykonując w ten sposób spokojny
wdech.
Opisaną sekwencję można powtarzać w jednej sesji do trzech razy. Łatwość
jej opanowania zależy od indywidualnych wzorców oddechowych.
Synchronizacja wciągania brzucha z wydechem może niektórym
osobom zająć trochę czasu. Inni opanowują ją szybciej. Proponuję za-
czynać od dziesięciu krótkich wydechów; to wystarczy, by nauczyć się
lekkich, rytmicznych wydechów następujących szybko po sobie. Po dobrym
opanowaniu techniki liczbę wydechów w serii zwiększamy stopniow0
do sześćdziesięciu.
