Bandha
pranayama wymaga stosowania zamknięć (sanskr.: bandha) oraz „pieczęci”,
czyli „uszczelnień” (sanskr.: mudra). Czynności oddechowe
zmieniają ciśnienie w klatce piersiowej i jamie brzusznej. W warunkach
oddychania pogłębionego zmiany te są bardziej radykalne niz zwykle.
Zamknięcia (bandha) zapewniają właściwe ich wykorzystanie oraz zapobiegają
uszkodzeniom delikatnych tkanek. Sprzyjają one również wydłużaniu
kręgosłupa i zachowaniu prawidłowej postawy w pozycji siedzącej.
Postawę tę uzyskujemy, ćwicząc asany, dzięki którym zamknięcia
mogą w naturalny sposób współdziałać z oddechem. Stopniowe pogłębianie
oddechu podczas ćwiczeń pozwala zrozumieć, jak działają płuca
i jak kręgosłup ustawia się pod wpływem mięśniowego działania zamknięć.
Ćwiczenia te powinno się wykonywać łagodnie, nie forsując
nigdy żadnych ruchów i sposobów oddychania. Wszelkie wątpliwości
należy konsultować z wykwalifikowanym i kompetentnym nauczycielem.
Prana ożywiająca ciało fizyczne manifestuje się w różnych formach, z których
pięć najważniejszych w tradycji hinduskiej nazywa się potocznie
„powietrzami”. Spośród tych pięciu form energii szczególne znaczenie
mają dwie, z których jedna – koncentrująca się w okolicy serca i dążąca
ku górze – nosi tę samą nazwę prana, a druga – skierowana w dół i skupiona
wokół czakramu Podstawy (czyli w kroczu) – nazywa się apana. Zamknięcia
(bandha) śluzą jednoczeniu tych dwóch antagonistycznych
strumieni energii, którą w ten sposób konserwujemy i przekierowujemy.
Mulabandha
Przyjmujemy postawę siedzącą z prosto ustawioną miednicą. W końcowej
fazie wydechu, gdy dolna część brzucha zbliża się do kręgosłupa,
mięśnie dna miednicy (usytuowane w dolnej części tułowia i obejmujące
m.in. zwieracze odbytu) powinny zostać lekko napięte i uniesione.
Równoważymy w ten sposób skierowane w dól ciśnienie wyżej położonych
narządów wewnętrznych. Mulabandha (zamknięcie Podstawy) polega
na takim właśnie napięciu i uniesieniu dna miednicy z równoczes
n ym skurczem mięśni brzucha poniżej pępka.
Jalamdhara bandha
To zamknięcie śluzy kontrolowaniu ciśnienia w górnej części klatki pierj
siowej, a równocześnie sprzyja wydłużaniu kręgosłupa i prostowaniu
szyi. Wiąże się z nim ucisk tętnic szyjnych, od których zależy dopływ krwi
do mózgu. Zamknięcie, o którym mowa, polega na wydłużeniu szyji
z uniesieniem tylnej dolnej krawędzi czaszki oraz ustawieniu podbródka
na jednym poziomie z zagłębieniem między obojczykami w przedniej
części szyi. Towarzyszy temu lekki nacisk na boczne krawędzie żuchwy:
oraz rozluźnienie mięśni oczu i opuszczenie wzroku w dół. Zabieg ten.
nie tylko pozwala kontrolować ciśnienie podczas zatrzymania powietrza
w płucach, lecz także zapewnia wydłużenie całego kręgosłupa od kości,
krzyżowej do najwyższego kręgu szyjnego, na którym spoczywa czaszka.
Wydłużenie szyi i wykonanie tego zamknięcia wybitnie ułatwia praktyka
stania na barkach (patrz: sarrangasana. s. 49).
Uddlyana bandha
Ten ruch kontroluje mięśnie brzucha tworzące przednią ścianę tułowia.
Ich siła stanowi przeciwwagę dla przodozgięcia kręgosłupa lędźwiowego,
co oznacza, ze ich napięcie prostuje i wydłuża ten jego odcinek.
Skurcz tych mięśni powoduje również zbliżenie narządów wewnętrznych
jamy brzusznej do kręgosłupa oraz ich uniesienie w kierunku przepony,
co z kolei zwiększa ciśnienie w klatce piersiowej, poprawia opróżnianie
płuc i pogłębia następujący po nim wdech.
W pozycji siedzącej wyprostowanej zamknięcie brzuszne dokonuje się
spontanicznie pod koniec każdego wydechu, powodując wydłużenie
kręgosłupa ku górze i opuszczenie kości kulszowych. Ruch ten można
również wyczuć w staniu na głowie (śirsasana), ponieważ siła ciążenia
ma wówczas odwrócone działanie na przeponę i mięśnie brzucha. Przy
całkowitym wyprostowaniu pod koniec wydechu będziemy mieli uczucie
pustki w obszarze pomiędzy spojeniem łonowym i przednimi żebrami.
Zamknięcie uddlyana bandha może być również traktowane jako niezależne
ćwiczenie zwiększające siłę mięśni prostych brzucha.
• Przyjmujemy postawę stojącą w lekkim rozkroku z nogami nieznacznie
ugiętymi w kolanach, stopami równoległymi i dociążonymi piętami.
• Wydłużając kręgosłup i rozluźniając barki, kładziemy dłonie na kolanach.
• Wydłużamy tył szyi i przyciągamy podbródek (patrz: jalamdhara bandha,
powyżej).
. Wykonujemy pełny wydech połączony z wciągnięciem brzucha i zbliżeniem
pępka do kręgosłupa.
. Wstrzymując oddech, wciągamy brzuch jeszcze głębiej i unosimy pępek
w górę w kierunku przepony. Narządy wewnętrzne oraz przednia
ściana tułowia zostają wciągnięte w kierunku kręgosłupa, a brzuch
głęboko się zapada na odcinku od kości łonowej do dolnych żeber,
podczas wdechu stopniowo zmniejszamy napięcie mięśni brzucha.
Ćwiczenie to można także wykonywać w pozycji lotosu.
Ostrzeżenie. Opisanego ćwiczenia me powinny wykonywać osoby
z nadciśnieniem, chorobami serca, odklejeniem siatkówki i zaburzeniami
krążenia, jak również kobiety w ciąży.
