Idee zawarte w Upaniszadach pozostają wciąż żywe w praktyce wsnńł
czesnych nam joginów. Katha Upanisad opisuje Wieczną Jaźń – Abnana
– jako władcę jadącego na rydwanie. W przypowieści tej rydwan to cia
ło podróżującego, konie – to jego zmysły, lejce – to niższy umysł (sanskr.:
manas), a woźnica – to umysł wyższy będący siedzibą inteligencji
(sanskr.: buddhi). Upaniszady uczą nas, ze Atmana nie można doświad
czyć poprzez studia i rozumowanie, ale jedynie przez bezpośrednią realizację
i wgląd: „Spokój i wyciszenie zmysłów, umysłu niższego (emocji)
oraz umysłu wyższego (intelektu) wprowadzają nas na Drogę wiodącą
ku Najwyższej Rzeczywistości; to właśnie jest joga… początek i koniec”
Mandukya Upanisad przedstawia teorię czterech stanów – czuwania
marzenia sennego, snu bez marzeń oraz stanu Rzeczywistości (sanskr •
Turlya) – odnosząc je symbolicznie do mistycznej sylaby Om. W sanskrycie
„O” jest dwugłoską złożoną z „A” i „U”, sylabę tę analizuje się więc
następująco:
A – stan czuwania (sanskr • jagrat)
U – stan marzenia sennego (sanskr.: svapna)
M – stan snu bez marzeń (sanskr.: susupti)
Cała Mantra Najwyższa (sanskr.: Pranava) reprezentuje pełnię Rzeczywistości.
Taittiriya Upanisad prezentuje opis pięciu powłok („ciał”) będących
mieszkaniem duszy oraz pięciu rodzajów przenikającej je energii życia
(sanskr.: Prana).
Maitri Upanisad zawiera opis jogi sześcioetapowej, której dalszym rozwinięciem
jest Astańga Yoga Patańdzalego; jej sześć etapów to: kontrolowanie
oddechu, powściągnięcie zmysłów, koncentracja, medytacja oraz
niższy i wyższy trans medytacyjny (sanskr.: Samadhi).
Bhagavad Gita – powstała około roku 600 p.n.e., czyli pod koniec okresu
wedyjskiego – jest częścią eposu o nazwie Mahabharata zawierającą
poetycką wersję nauk jogi. Głównym wątkiem tego dzieła jest historia
dwóch wojujących odłamów pewnego rodu królewskiego. Przed decydującą
bitwą rycerz-łucznik – książę Ardzuna – waha się, ponieważ nie
chce zabijać swoich przyjaciół i krewnych walczących po przeciwnej
stronie. Rydwan Ardzuny prowadzi Bóg – Krsna – pełniący wobec niego
rolę Nauczyciela i wyjaśniający mu zasady Jogi Bezinteresownego Czynu
(sanskr.: Karma Yoga), Jogi Wiedzy (sanskr.: Jńana Yoga) i Jogi Ado-
Bhakti Yoga). Głównym przesianiem poematu jest Miłość,
a ścieżki czynu, wiedzy i adoracji traktowane są jako uzupełniające.
Doświadczenie duchowe jest ponad świętymi pismami. (Bhagavad
Gita, 2: 52-3) .
Prawdziwa woinosc wymaga porzucenia owoców działań. (BhagavadGita,
4)
Tylko przez miłość ludzie mogą mnie poznawać, oglądać i przychodzić
do mnie. (Bhagavad Gita, 11: 54)
Bhagavad Gita powstała w czasach wielkiego rozkwitu myśli filozoficznej
i religijnej. W owym czasie rozwijały się ortodoksyjne systemy brahmanizmu
i dzmizmu, a w judaizmie powstawały proroctwa Izajasza. W tej samej
epoce żył i nauczał Buddha Gautama.
Śakyamuni urodził się około roku 568 p.n.e. w królewskiej rodzinie
w północnych Indiach, na pograniczu dzisiejszego Nepalu. W trzydziestym
roku życia opuścił pałac swego ojca, życie w luksusach i rodzinę,
by rozpocząć wędrówkę w poszukiwaniu oświecenia poprzez praktykę
jogi. Pewnego dnia osiągnął swój cel, siedząc pod drzewem w głębokiej
medytacji. Później nauczał i wskazywał drogę do wolności wszystkim,
którzy go o to prosili. Buddyzm, odrzucający podziały kastowe i autorytet
Wed, rozwijał się niezależnie od brahmanizmu. W wiekach późniejszych,
wraz ze spadkiem popularności w Indiach, dokonywała się jego
wielka ekspansja do innych krajów Azji. Praktyki jogiczne, przystosowane
do nauk buddyjskich, rozpowszechniły się w Tybecie, Chinach, Tajlandii,
Korei i Indonezji oraz na Sri Lance.
