Osiem etapów (sanskr.: asta ańga) ścieżki Patańdzalego i Pięć uniwersalnych przykazań (Yama)

Ahimsa- rezygnacja z wszelkich form przemocy, agresji i nienawiści
Satya – prawdomówność, umiłowanie i poszukiwanie prawdy
Asteya – powstrzymanie się od kradzieży
Brahmacana – wstrzemięźliwość, powściągliwość, czystość obyczajów
Aparigraha – powstrzymanie się od chciwości, zachłanności i pożądania
W systemie praktyk jogi przykazania te tworzą tak zwane Wielkie Ślubowanie,
powinny być bowiem przestrzegane w każdych okolicznościach.
Wielu ludzi traktuje je wybiórczo i relatywnie. Rybak może na przykład
powstrzymać się od przemocy w stosunku do wszystkich istot z wyjątkiem
ryb, które dręczy i zabija. Jogin nie może jednak nigdy łamać przykazań
„Wielkiego Ślubowania”, których powinien przestrzegać bez względu na
czas, miejsce, status społeczny i okoliczności.
2 Pięć form osobistej dyscypliny (Niyama)
Sauca – czystość
Samtosa – zadowolenie
Tapah – skromność, prostota, działania oczyszczające
Svadhyaya – studiowanie literatury duchowej, lektura pism świętych
lśvara-pranidhana – ofiarowanie wszystkich działań Bogu, poddanie
się Jego woli, pamiętanie o Nim, postrzeganie Jego wszechobecności
Czystość (śauca) odnosi się do ciała i umysłu. Zadowolenie (samtosa) jest
równoznaczne z wyrzeczeniem się pragnień. Pozostałe zalecenia (tapah,
svadhyaya Iśvara-pranidhana) zostaną omówione dalej, na s. 24.
Zdolność stałego przestrzegania postulatów yama i niyama wzmacniają
praktyki medytacyjne – dharana, dhyana i samadhi. Medytacja oczyszcza
umysł z potencjałów przemocy, kłamstwa, chciwości i innych negatywnych
skłonności ukrytych w jego pokładach nieświadomych. Dopiero
po ich wyeliminowaniu staje się możliwa pełna realizacja wszystkich
przykazań. „Wokół utwierdzonego w dobroci i miłości agresja i przemoc
ustają” (Ahimsa pratisthayam tat sannidhau vairatyagah). Tak pisze Patańdzali
w drugiej księdze „Aforyzmów” (Yoga Sutra 2: 35).
3 Pozycja ciała (asana)
Zgodnie z zaleceniem Patańdzalego pozycja ciała podczas medytacji
powinna być stabilna i zarazem rozluźniona. Każdy, kto próbował praktykować
medytacje wymagające siedzenia bez ruchu przez dłuższy czas,
wie, jak trudno spełnić te proste wymagania. Umiejętność zachowania
pozycji siedzącej choćby przez pół godziny w zupełnym rozluźnieniu,
lecz z kręgosłupem wyprostowanym na całej długości, bez jakiegokolwiek
ruchu, ale z zachowaniem pełnej czujności, bez bólów w plecach
i mrowienia w stopach, to wielka sztuka. Ćwiczenie „wyciszenia umysłu”
wywiera wpływ na ciało i pozostaje pod jego wpływem w wielorakim
znaczeniu. Zakłócenia umysłowe manifestują się fizycznie jako napięcia
w ciele, a ból i zmęczenie ograniczają zdolność koncentracji. Celem
ćwiczeń fizycznych tradycyjnej jogi jest przystosowanie ciała do siedzenia
w postawie wyprostowanej, w pełnym rozluźnieniu i bezruchu, tak by
impulsy płynące z ciała nie zakłócały spokoju umysłu. Stabilna, wyprostowana
i rozluźniona postawa medytacyjna wymaga prawdziwego zrozumienia
siły ciążenia stale przyciągającej nas do środka Ziemi. Regularne
wykonywanie tych ćwiczeń pozwala nam pozostawać w zgodzie
z tym prawem fizyki w każdej pozycji – siedzącej, stojącej lub wymagającej
szczególnego wyczucia równowagi – bez agresji i niepotrzebnego
wydatkowania energii.
4 Regulacja oddechu (pranayama)
Celem ćwiczeń oddechowych jest zapoznanie się z właściwościami naturalnych
energii życiowych oraz odpowiednie ich wykorzystanie. Słowo
prana oznacza energię życiową, której oddech jest jednym z przejawów.
Za pomocą tych ćwiczeń można równoważyć, regulować i ukierunkowywać
jej przepływy, podobnie jak w ciele fizycznym można dokonywać
zmian, przyjmując różne postawy. Patańdzali pisze, ze zasadnicze znaczenie
ma doskonałe opanowanie postawy siedzącej przed rozpoczęciem
praktyk oddechowych.
5 Odwrócenie uwagi od percepcji zmysłowych
(pratydhara)
Mentalne izolowanie się od rozpraszających uwagę zewnętrznych zakłóceń
jest koniecznym przygotowaniem umysłu do następnych etapów.
6 Koncentracja (dhdrana)
7 Medytacja (dhyana)
8 Iluminacja (samadhi)
Trzy ostatnie etapy, które opiszemy dokładniej w Rozdziale VI, tworzą tak
zwaną Ścieżkę Wewnętrzną (sanskr.: samyama).