Joga pojawiła się na subkontynencie indyjskim przed tysiącami lat.
W długim okresie historii powstało wiele jej form. Sanskryckie słowo
Yoga, oznaczające koncentrację lub kontemplację, może być również
tłumaczone jako „połączenie” lub „zjednoczenie” – w znaczeniu komunii
z Bogiem, czyli świadomej realizacji tożsamości duszy ludzkiej z Duchem
Najwyższym, a tym samym doświadczenia jej Boskiej Natury. Słowem
tym określa się również praktyczne formy dyscypliny fizycznej
i moralnej oraz medytacje prowadzące do tego celu
Maharsi Patańdzali definiuje jogę jako „wyciszenie”, „uspokojenie” lub
„powściągnięcie” (sanskr.: nirodha) „fluktuacji” bądź „modyfikacji” (sanskr.;
vrtti) umysłu (Yoga Sutra, 1:2). Oznacza to poszukiwanie wyzwolenia
spod wpływu obrazów i zniekształceń, w które uwikłane jest nasze
myślenie w następstwie lęku i procesów warunkowania. W stanie takiego
uwolnienia możliwe jest rozpoznanie w życiu wewnętrznym Boga,
czyli Ducha Najwyższego. Koncepcja ta, znana i obecna we wszystkich
wielkich religiach, będąca wyrazem ludzkiego poszukiwania Pełni
i Prawdy, ma charakter uniwersalny. Dla tych, którzy akceptują fakt ludzkiego
uwikłania w ciągły łańcuch narodzin, śmierci i ponownych narodzin,
każde życie w świecie fizycznym jest złożoną konsekwencją działań
podejmowanych w żywotach wcześniejszych, a joga – drogą do wyzwolenia
dusz;y z cyklu mkarnacyjnego. Idea wpływu śladów przeszłości na
naszą teraźniejszość, w której mamy szansę przywracania zaburzonej
równowagi, to najważniejsza składowa doktryny karmy.
joga dotyczy wszystkich aspektów naszego życia – od mięśni i stawów do
skłonności głęboko ukrytych w umyśle nieświadomym. Praktykując jogę,
mamy możliwość pozbycia się tendencji negatywnych, dzięki czemu
przestają one kształtować naszą przyszłość i przez to zbliżają do stanu
wyzwolenia.
Starożytna nauka jogi me oddziela ciała od umysłu i z tych względów zalecała
zawsze ćwiczenia fizyczne polegające na treningu różnych postaw
cielesnych (sanskr. :asana, mudra) oraz ćwiczenia oddechowe (sanskr.:
pranayama) jako istotny element praktyk koncentracji (skupienia)
umysłu. Zarówno Upamszady powstałe około roku 600 p.n.e., jak i późniejsza
o 200 lat Bhagavad Gita zalecają medytację w „pozycji siedzącej
z wyprostowaną szyją i głową”. Patańdzali traktuje pozycje ciała (asana)
i kontrolowanie oddechu (pranayama) jako odrębne etapy praktyki w ramach
systemu Jogi Ośmioetapowej (sanskr.: Astańga Yoga). Te właśnie
aspekty systemu są najszerzej znane poza granicami Indii, gdzie wielu
ludzi kojarzy jogę wyłącznie z nimi. Traktowanie własnego ciała jako
świątyni Boga i wykorzystywanie kultury fizycznej w realizacji celów duchowych
jest dla wielu z nas – ludzi Zachodu – koncepcją najzupełniej
obcą, wyrośliśmy bowiem w kulturze, w której religijność kojarzy się raczej
z umartwianiem ciała, a kultywowanie jego sprawności – z niebezpiecznym
folgowaniem sobie, a nie drogą prowadzącą do laski Bożej
i zbawienia duszy.
joga jest tak stara, jak ludzka cywilizacja. Dowody jej praktykowania znaleziono
w najstarszych wykopaliskach w dolinie Indusu, na terytorium
dzisiejszego Pakistanu. Odnaleziono tam rzeźbione pieczęcie z wizerunkami
ludzi w pozycjach, które adepci jogi praktykują do dziś.
Pisma używanego przez przedstawicieli tej starej kultury nie udało się dotąd
odczytać, jednak staranne rozplanowanie budynków i miast świadczy
0 wysokim poziomie jej cywilizacyjnego zaawansowania na wiele wieków
przed migracją Ariów, którzy później przywędrowali do Indii z północy.
Najstarsze zachowane teksty poświęcone jodze znajdujemy w Wedach
(2600—2500 r. p.n.e.). Wedy to powstały hymny napisane przez Ariów
w sanskrycie wedyjskim. Rg Veda – jedna z czterech Wed – uchodzi za
najstarszy filozoficzny tekst indoeuropejski. Z Wed – uważanych przez
Hindusów za pisma objawione – wywodzą się wszystkie późniejsze teksty
filozoficzne i religijne Indii oraz oparte na nich praktyki, a zwłaszcza
Upamszady będące fundamentem Wedanty – najważniejszej monistycznej
filozofii indyjskiej. Charakter religijnych praktyk i rytuałów opisanych
v/ Upaniszadach różni się jednak od praktyk wedyjskich.
Słowo Upanisad oznacza dosłownie „siedzenie obok”. I rzeczywiście,
wygląda na to, ze pisma te stanowią zapis głębokich osobistych doświadczeń
wewnętrznych relacjonowanych uczniom przez mistrzów duchowych
(sanskr.: guru). Transmisja wiedzy w sukcesjach mistrzów
1 uczniów jest od tysięcy lat tradycyjnym sposobem jej przekazywania,
praktykowanym do dnia dzisiejszego. Fakt ten tłumaczy wielką różnorodność
stylów i form praktyk na ścieżkach duchowego rozwoju.
W Wedach znajdujemy wiele opisów praktyk należących do kategorii religijności
egzoterycznej – osadzonej w świecie zewnętrznym. Duchowość
Upaniszadów ma w większym stopniu charakter ezoteryczno-mistyczny
– autorzy tych pism akcentują bezpośrednie doświadczenie
obecności Boga oraz filozoficzne poszukiwanie absolutnej Prawdy.
